اثر حاشیه ای جنگل بر تنوع گونه ای گیاهان جنگلهای بلوط(مطالعه موردی: جنگلهای کرمانشاه)

به منظور بررسی تآثیرات حاشیه ای در جنگل، بر تنوع گونه ای درختان و گیاهان علوفه ای موجود در جنگل، سه قطعه جنگلی با جهت شمالی و جنوبی از جنگل های بلوط استان کرمانشاه با شرایط مشابه از نظر شیب و ارتفاع از سطح دریا انتخاب گردید و در هر قطعه با استفاده از 3 ترانسکت که در فواصل 200 متری از هم قرار داشته و درجهت شیب پیاده شدند، اقدام به نمونه برداری از پوشش گیاهی از قطعات گردید. در هر ترانسکت در فواصل 0، 25، 50، 100و 150 متری نقاط برداشت پوشش گیاهی تعیین گردید. برای برداشت پوشش درختی و درختچه ای، در هر نقطه دو قطعه نمونه 40 مترمربعی (2 *20 متر) عمود بر ترانسکت در سمت چپ و راست پیاده شد و گونه های درختی و درختچه ای شناسایی و همچنین قطر (بیش از 5 سانتیمتر) و ارتفاع برای هر درخت اندازه گیری شده و یا تعداد جست ها شمارش گردید. برای برداشت پوشش علفی، در هر نقطه 5 قطعه نمونه 25/0 مترمربعی (5/0 * 5/0متر) عمود بر ترانسکت در سمت چپ و راست پیاده و در هر کوادرات ضمن شناسایی گونه ها با استفاده از جدول براون بلانکه، فراوانی و چیرگی هر گونه ثبت گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها، ابتدا داده های پوشش گیاهی جمع آوری شده برای پوشش علفی و پوشش درختی و درختچه ای در هر نقطه از ترانسکت در هم ادغام گردیدند. با بررسی فلورستیک گیاهان منطقه، 130 تاکسون گیاهی متعلق به 109 جنس و 29 تیره شناسایی شد. تیره کاسنی با 23 گونه بیشترین تعداد گونه-های گیاهی منطقه را داراست. بیشتر گیاهان منطقه، از نظر طیف زیستی رانکایر، به تروفیت ها و از نظر جغرافیای گیاهی به ناحیه رویشی ایرانی تورانی تعلق دارند. جهت بررسی روند و تغییرات پوشش گیاهی در قطعات مختلف، از روش آنالیز خوشه ای و آنالیز dca استفاده گردید. طبق نتایج آنالیز خوشه ای در دامنه های شمالی دو، دامنه های جنوبی سه و برای تمام منطقه دو خوشه تفکیک شد. نتایج آنالیز dca نیز نشان داد ترکیب گونه ای قطعات نمونه حاشیه با اعماق جنگل متفاوت است. ضمناً بنابه نتایج حاصله می توان گفت اثر حاشیه ای در جهات جنوبی به مراتب نسبت به جهات شمالی بیشتر و چشمگیرتر می باشد. همچنین معلوم گردید که در مورد بعضی از گونه های گیاهی علاوه بر حضور و غیاب، فرکانس و تکرار حضور آنها نیز کاملاً تحت تآثیر فاصله از حاشیه و عمق جنگل قرار دارد. با استفاده از شاخص های غنای گونه ای (مجموع گونه ها) و تنوع گونه ای شانون و سیمپسون و یکنواختی شانون برای محاسبه وضعیت تنوع گونه ای در هر نقطه استفاده گردید. بر طبق نتایج به دست آمده از این تحقیق، برای شاخص غنای گونه ای، بالاترین مقدار، متعلق به دامنه های شمالی و برای شاخص های یکنواختی شانون و همچنین شاخص های تنوع گونه ای (شانون و سیمپسون)، بالاترین مقدار متعلق به دامنه های جنوبی مناطق مورد مطالعه می باشد که دلیل آن را حاصلخیزی بیشتر دامنه های شمالی و بیشتر بودن تغییرات عوامل ریزاقلیمی در دامنه های جنوبی بیان نمود. همچنین نتایج نشان دادند که میزان شاخص غنا و تنوع گونه ای در حاشیه جنگل، نسبت به میانه ها و اعماق جنگل بالاتر می باشد که علت آن را قابلیت دسترسی راحت تر به منابع نوری و آبی در حواشی جنگل دانست. گونه های معرف نیز با کمک آنالیز گونه های معرف تعیین شد. همچنین با انجام آنالیز گونه های معرف برای هر دامنه و نیز تمامی مناطق، گروه های اکولوژیک و گونه های شاخص به تفکیک هر گروه، تعیین گردید. لازم به ذکر است که چون پوشش گیاهی حاشیه با اعماق جنگل متفاوت بوده و بسیاری از گونه های جنگلی در حاشیه جنگل از بین رفته اند ضروریست با انجام اقدامات اساسی و کاربردی، روند روز افزون فرایند قطعه قطعه شدن رویشگاهها مهار و از انقراض برخی گونه ها جلوگیری گردد.